Goed weten wat je wil, daar is niks mis mee. Je mening doordrammen uiteraard wel. Hoe kritisch zijn we eigenlijk en waar ligt de grens tussen wat goed is en waar het uit de hand loopt?
“Kritisch denken is een vaardigheid die aangeleerd en gebruikt kan worden om te beslissen of een bewering waar, gedeeltelijk waar, of fout is en of een redenering geldig is.” zegt Wikipedia. Daarbij is het woord ‘kritisch’ is afkomstig van het Griekse woord kriterion, dat norm beteken en verwijst het naar het eveneens Griekse ‘kriticos’; “in staat om te onderscheiden”.
Het verschil tussen kritiek en kritisch denken
Kritisch denken is wat anders dan ‘kritiek leveren’. Hoewel het één kan voortkomen uit het ander blijkt bij kritiek leveren het denken soms niet aan de orde te zijn geweest. Kritisch denken geeft je eigenlijk de handvatten om het van nature ‘zomaar iets geloven’ wat te beperken en daardoor onlogische redeneringen en denkfouten te herkennen en voorkomen.
Het afgelopen jaar zagen we het met name ook terugkomen in de beslissingen rondom Covid19. Niet zomaar alles aannemen maar nadenken over wat waarheid is of kan zijn. Ook in ons dagelijkse leven zijn we vaak kritisch. Met name als het om (duurdere) aankopen gaat of om beslissingen die ons leven drastisch kunnen veranderen . Kritisch denken verduidelijkt dus je doelen, het onderzoekt aannames, onderscheidt verborgen waarden. In deze context betekent “Kritisch” geen “afkeuring” of “negatief”.
Wanneer mag je kritisch zijn?
Kritisch zijn mag uiteraard altijd. Het is aan jou te bepalen waar de grens ligt. In het algemeen kan worden aangenomen dat je overmatig kritisch bent als je echt op iedere slak zout legt. Wanneer je altijd en overal vindt dat je jouw (scherpe) mening over iets moet geven. En je bent de grens echt ver over wanneer je de betweter in de organisatie of je vriendenkring dreigt te worden, wanneer je belerend wordt. Ook wanneer je het in jouw ogen goed bedoeld.
Sta je voor een grote aankoop zoals een huis, auto of een veulen, dan is het goed om wat extra kritisch te zijn. Daarbij kijk je uitgebreid naar je wensen en kijk je of het aangebodene wel voldoet aan jouw norm (kriterion). Het is dan fijn dat je in staat bent (kriticos) om te onderscheiden of de aankoop goed is of niet bij je past. Ook als het gaat om gezondheid en welzijn, bij een baan of als het om lange termijn financiën is kritisch zijn eigenlijk een must.
Koop je een paar sokken, dan is het de vraag of je kritisch zijn moet en kunnen de meningen daarover verschillen. Bij kritisch zijn hoeft het overigens niet altijd alleen om een dure aankoop te gaan. Ben je op zoek naar een weekendtas en ga je vaak een weekendje weg, ben je waarschijnlijk kritischer dan dat het voor eenmalig gebruik is. Het zelfde geld voor een paar slippers of een handtas. Is het je enige exemplaar ben je kritischer dan dat er al tien hebt. Ook de waarde die het voor jou heeft, is daarbij belangrijk.
Kritisch zijn heeft daarbij dus ook niet perse iets te maken met de prijs van iets. Het is zelfs eerder zo dat kritische mensen juist de prijs kwaliteit verhouding in het oog houden. Zo zullen kritische personen voor bepaalde merken eerder op zoek gaan naar een Eastpak rugzak sale site bijvoorbeeld. Zo hebben ze toch de kwaliteit maar tegen een voor hen acceptabele prijs.